Στην συνέχεια του μαθήματος  στο Λατινικό Συντακτικό  θα μιλήσουμε για τον σύνδεσμο cum. Στην αρχαϊκή εποχή  η γραφή του cum ήταν quum ή quom  και  είχε χρονική σημασία. Από την χρονική προήλθε η αιτιολογική και από την αιτιολογική η εναντιωματική.
a)Ο  c u m  συντάσσεται με  ο ρ ι σ τ ι κ ή  στις περιπτώσεις:
Επί απλού χρονικού προσδιορισμού ο cum είναι πραγματικά  χρονικός temporale.Αυτή η πρόταση που εισάγεται με το cum δηλώνει το σύγχρονο.
b)O cum  για να δηλώσει επανάληψη,οπότε  ο cum =quotiens=κάθε φορά.Ο cum  εδώ καλείται επαναληπτικός.
Στους αρχαιότερους  συγγραφείς βρίσκουμε την σύνταξη του cum  ή και άλλων συνδέσμων αναφορικών ή αοριστολογικών  να συντάσσονται με οριστική. Στους μεταγενέστερους συγγραφείς  το cum συντάσσεται με υποτακτική.
c)Ο cum  είναι συγχρονιστικός ή επεξηγηματικός coinsidens ή explicativum  δηλώνει τότε ότι το περιεχόμενο της χρονικής πρότασης ενώ εμφανίζεται ως αντίθετο προς το περιεχόμενο της κυρίας πρότασης  κατ ουσίαν συμπίπτει.Στην περίπτωση αυτή και στις δύο προτάσεις τίθεται το ίδιο υποκείμενο σε χρόνο και έγκλιση π.χ. cum te excusas,accusas= ενώ δικαιολογείς τον εαυτόν σου,τον κατηγορείς. Είναι αυτό που λέμε: οι δικαιολογίες σου είναι κατηγορίες.
d)Ο cum για να δηλώσει ένα απρόοπτο γεγονός. Τότε συμβαίνουν τα εξής δύο 1) ο cum να συντάσσεται με ιστορικό ενεστώτα ή παρακείμενο  και 2) στην κύρια πρόταση  τίθενται συνήθως τα μόρια jam, vix, vixdum, nondum,negre με παρατατικό ή υπερσυντέλικο  είναι το αντίστροφο cum το inversum.
H oνομασία  α ν τ ί σ τ ρ ο φ ο ν  προέκυψε από το ότι η λογική σχέση των προτάσεων εμφανίζεται ως α ν τ ε σ τ ρ α μ μ έ ν η,γιατί η δ ε υ τ ε ρ ε ύ ο υ σ α  πρόταση  περιέχει το κύριο νόημα και η κ ύ ρ ι α πρόταση το δευτερεύον π.χ. vix dies aderat,cum clamor in castris exortus est = μόλις ξημέρωνε,ηγέρθηκε κραυγή   στο στρατόπεδο= όταν  ξημέρωνε  ηγέρθηκε κραυγή.
Ο cum συντάσσεται με υ π ο τ α κ τ ι κ ή
1)Ως  α ι τ ι ο λ ο γ ι κ ό ς  σ ύ ν δ ε σ μ ο ς cum causale συνοδεύεται μερικές φορές από το praisertim, το quippe ή utpote= αφού μάλιστα.
2)Ως  ε ν α ν τ ι ω μ α τ ι κ ό ς cum concessivum.
3)Ως  ι σ τ ο ρ ι κ ό ς  ή  α φ η γ η μ α τ ι κ ό ς  cum historicum ή narrativum  συντάσσεται  επί μεν συγχρονισμού με π α ρ τ α τ ι κ ό ,οπότε cum=όταν
επί δε  π ρ ο τ ε ρ ό χ ρ ο ν ο υ   με  υ π ε ρ σ υ ν τ έ λ ι κ ο ,οπότε cum= αφού  έχει την έννοια της ακολουθίας και της σειράς των γεγονότων  στην ιστορική αφήγηση.
Στον αφηγηματικό λόγο με τον χρονικό σύνδεσμο cum  συχνά συνυπάρχει και το αίτιον ,οπότε οι προτάσεις σε συνδυασμό ονομάζονται χρονικoαιτιολογικές.