Η ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΠΡΟΓΟΝΟΥΣ ΜΑΣ
ΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ
Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ κατά τα τέλη του 5ου π.Χ. αιώνα ως διδάσκαλος ασκούσε μεγάλη επίδραση όχι μόνο στους μαθητές του αλλά γενικότερα. Με την ειλικρίνεια και το θάρρος που τον διέκρινε, δεν απέκρυπτε τα αδύνατα σημεία της Δημοκρατίας. Ο Σωκράτης εδίδασκε ανοιχτά,ότι το βασικό μειoνέκτημα της Δημοκρατίας ήταν η αδιαφορία στο, αν οι ηγέτες της διέθεταν τις απαιτούμενες ικανότητες και ότι ανέθετε την τύχη του λαού στα χέρια ανδρών,οι οποίοι δεν είχαν αρκετές εμπειρίες στην πολιτική και ακόμη ότι προκειμένου να κριθεί η ηθική και η δικαιοσύνη μιας πολιτικής ενέργειας έθετε σε ίση αξία όλες τις γνώμες των πολιτών. Αυτά θεωρούσε ο Σωκράτης ως μειονεκτήματα της Δημοκρατίας. Οι απόψεις του αυτές θεωρήθηκαν ανορθόδοξες και κατεθορύβησαν όλους τους δημοκρατικούς,που δεν είχαν σταθερές ακόμη απόψεις και τον Άνυτο,ο οποίος Άνυτος ήταν κατά την περίοδο αυτή ο δεύτερος σε ισχύ πολιτικός των Αθηνών,άνδρας μετριοπαθής και τίμιος,αλλά ηγέτης στενών αντιλήψεων. Ο Άνυτος είναι εκείνος ο οποίος υπεκίνησε την δίωξη του Σωκράτη Ο Άνυτος χρησιμοποίησε ως μηνυτή τον Μέλητο,έναν ποιητή δευτέρας κλάσεως.
Ο Σωκράτης εδιώχθη από τους δημοκρατικούς και για μία άλλη αιτία η οποία ήταν ο στενός δεσμός που διατηρούσε με τον Κριτία,ο οποίος ήταν μεταξύ των Τριάκοντα τυράννων ο πλέον αδιάλλακτος,που δεν συμφιλιωνόταν,δε συμβιβαζόταν,αρνιόταν τις ιδέες των δημοκρατικών Μία άλλη αιτία επίσης ήταν η στενή σχέση του με τον Αλκιβιάδη,ο οποίος με την πεισματώδη επιμονή στις παράλογες ιδέες του συνέβαλε στην κατάρρευση της Αθηναϊκής πολιτείας.
Καθώς φαίνεται, αν κρίνουμε αντικειμενικά τον Άνυτο και τους συνεργάτες του, δεν επεδίωκαν τη θανάτωση του Σωκράτη,αλλά μόνο την εξουδετέρωση του. με μία άλλη ποινή.
Η αθηναϊκή νομοθεσία για τις δίκες αυτής της κατηγορίας προέβλεπε, ότι ο κατηγορούμενος μετά την πρόταση της κατηγορούσης αρχής περί της επιβλητέας ποινής,είχε δικαίωμα να αντιπροτείνει μία επιεικέστερη ποινή,την οποίαν το δικαστήριο θα μπορούσε να αποδεχθεί,αν την εύρισκε λογική. Ο Σωκράτης όμως στην απολογία του απέκλεισε την επίδειξιν επιείκιας εκ μέρους του δικαστηρίου.
Οι πηγές για την Απολογία του Σωκράτη,είναι δύο. Τα " Απομνημονεύματα" του Ξενοφώντος και η " Απολογία" του Πλάτωνα, η οποία είναι μία θαυμάσια περιγραφή της δίκης και της απολογίας του,που τονίζει με κάποια δόση υπερβολής την προσωπικότητα του Σωκράτη,τον οποίο ο Πλάτων αγαπούσε και θαύμαζε.
Ο Σωκράτης συνεπής προς τις αρχές του δεν αμφισβήτησε ποτέ το δικαίωμα της πολιτείας να τον δικάσει και αυτό έγινε γνωστό,όταν αργότερα δεν δέχτηκε την πρόταση του Κρίτωνα, ο οποίος ήθελε την απόδραση του από την φυλακή,προφανώς με την σιωπηρή συγκατάθεση των αρχών. (Ο Κριτίας πήρε αυτή την απόφαση να προτείνει στον Σωκράτη την απόδραση,σκεπτόμενος τα μικρά παιδιά του και κυρίως το τρίτο παιδί του,που ήταν νήπιο,να μη μείνουν ορφανά).
Ο Σωκράτης υποστηρίζει στην απολογία του,ότι οι πολίτες οφείλουν απόλυτη υπακοή στους νόμους ανεξαρτήτως κυβερνήσεως.( Αυτό το "απόλυτη υπακοή" δεν είναι ποτέ εφικτό απολύτως γιατί κυβέυονται τα προσωπικά συμφέροντα,αυτά που ο Κρίτων εννοούσε.Να μην αφήσει τα παιδιά του ορφανά. Όμως ο Σωκράτης,φιλόσοφος ων και διδάσκαλος θέλοντας να μην παραβιάσει την ρήση...Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις...δεν .απεποιήθη την ποινή του θανάτου που τον καταδίκασαν).
Ο Σωκράτης εκρίθηκε ένοχος με πλειοψηφία 60 ψήφους.Το δικαστήριο, γράφει ο Πλάτωνας στην Απολογία, απετελείτο από 510 Αθηναίους,αυτό αποδεικνύει ότι οι 225 εψήφισαν υπέρ της αθωώσεως του. Όταν απηγγέλθη στον Σωκράτη η εις θάνατον καταδίκη και ρώτησαν ποία ελαφρότερη ποινή εισηγείτο,έλαβε επιθετικότερο ακόμη ύφος και είπε: "Βεβαίως θα προτείνω την ποινήν δια την οποίαν κρίνω τον εαυτόν μου άξιον. Ποίας λοιπόν σωματικής ή χρηματικής ποινής είμαι άξιος; Διότι...παρημέλησα όσα οι άλλοι θεωρούν σπουδαία,δηλαδή την απόκτηση χρημάτων και τα οικονομικά ζητήματα και της στρατηγίας και τας πολιτικάς αγορεύσεις...επειδή θεώρησα εμαυτόν χρηστότερον ώστε να μη καταφύγω εις τα μέσα αυτά δια να σωθώ...διότι αν κατέφευγα ουδεμίαν ευεργετικήν υπηρεσίαν θα προσέφερα και εις εμέ και εις την πόλιν,αλλ αντιθέτως ετράπην προς αυτήν την κατεύθυνσιν,πώς να παράσχω εις έκαστον εξ υμών την μεγίστην ευεργεσίαν,επιχειρών να σας πείσω όπως μη φροντίζετε δια τα υλικά σας συμφέροντα πριν φροντίσετε δια την ηθικήν και πνευματικήν βελτίωσιν σας,πώς να γίνετε όσο το δυνατόν άριστοι και σώφρονες. Ούτε δια τα υλικά συμφέροντα της πόλεως,πριν φροντίσετε δια την πνευματικήν και ηθικήν ανάπτυξιν της". Στη συνέχεια ο Σωκράτης ζήτησε να του εξασφαλίσουν την σίτιση του στο Πρυτανείο μέχρι να ζει.
Τελικά δέχτηκε να καταβάλλει πρόστιμο μίας μνας.
Οι φίλοι του τον παρακάλεσαν να ανεβάσει το ποσόν σε τριάντα μνας,περιπου 100 ευρώ σημερινά χρήματα. Το δικαστήριο ήταν έτοιμο να επιβάλλει την ποινή της εξορίας αλλά ο Σωκράτης δεν δέχτηκε και αυτή τη φορά.Έτσι όταν οι δικαστές συγκεντρώθηκαν για να ψηφίσουν δεύτερη φορά,οι ψήφοι για την καταδίκη του σε θάνατο ήταν περισσότεροι.
Ο Πλάτων στον "Φαίδωνα" δίνει μια δραματική περιγραφή των τελευταίων ημερών του Σωκράτη στην φυλακή. Σε όλη τη διάρκεια της φυλακίσεως του ο Σωκράτης ανέπτυσσε στους φίλους του τις θεωρίες του συζητώντας και χαριτολογώντας μαζί τους,με την συνηθισμένη του ευθυμία. Ο επικείμενος θάνατος του έθλιβε τους φίλους του,που ο Σωκράτης ως μελοθάνατος, ενθάρρυνε και παρηγορούσε.Όταν ήλθε η ώρα να πεθάνει ο δεσμοφύλακας με κλάματα έδωσε στο Σωκράτη τον κύλικα με το κώνειο .Ο Σωκράτης ξάπλωσε,κάλυψε το σώμα του με σινδόνι και λίγο πριν πεθάνει ξεσκέπασε το πρόσωπο του και είπε: "Ω! Κρίτων,εις τον Ασκληπιόν οφείλομεν ένα πετεινόν.Μην αμελήσετε να εκπληρώσετε την οφειλήν". ( Ο Ασκληπιός ήταν ο θεός της υγείας και την οφειλή εδιναν μετά θάνατον). Ο Πλάτων γράφει "Τοιούτον υπήρξε το τέλος του φίλου μας περί του οποίου δύναμαι αληθώς να είπω ότι εξ όλων των ανδρών της εποχής του,τους οποίους εγνώρισα,υπήρξε ο άριστος και ο πιο σοφός".
Αυτός ήταν ο φιλόσοφος Σωκράτης, ο πλέον αγαθός και καλός άνδρας του 5ου αιώνα προ Χριστού.
Ο θάνατος του σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής και την έναρξη μιας νέας εποχής, του πολιτισμού,του Δυτικού πολιτισμού. Έτσι ο Σωκράτης από τον δήμο Αλωπεκής,ο γιος του λιθοξόου Σωφρονίσκου και της μαίας Φαιναρέτης απέβη ο σημαντικότερος Έλληνας φιλόσοφος και η σημαντικότερη ελληνική φυσιογνωμία στους αιώνες προ Χριστού.
ΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ
Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ κατά τα τέλη του 5ου π.Χ. αιώνα ως διδάσκαλος ασκούσε μεγάλη επίδραση όχι μόνο στους μαθητές του αλλά γενικότερα. Με την ειλικρίνεια και το θάρρος που τον διέκρινε, δεν απέκρυπτε τα αδύνατα σημεία της Δημοκρατίας. Ο Σωκράτης εδίδασκε ανοιχτά,ότι το βασικό μειoνέκτημα της Δημοκρατίας ήταν η αδιαφορία στο, αν οι ηγέτες της διέθεταν τις απαιτούμενες ικανότητες και ότι ανέθετε την τύχη του λαού στα χέρια ανδρών,οι οποίοι δεν είχαν αρκετές εμπειρίες στην πολιτική και ακόμη ότι προκειμένου να κριθεί η ηθική και η δικαιοσύνη μιας πολιτικής ενέργειας έθετε σε ίση αξία όλες τις γνώμες των πολιτών. Αυτά θεωρούσε ο Σωκράτης ως μειονεκτήματα της Δημοκρατίας. Οι απόψεις του αυτές θεωρήθηκαν ανορθόδοξες και κατεθορύβησαν όλους τους δημοκρατικούς,που δεν είχαν σταθερές ακόμη απόψεις και τον Άνυτο,ο οποίος Άνυτος ήταν κατά την περίοδο αυτή ο δεύτερος σε ισχύ πολιτικός των Αθηνών,άνδρας μετριοπαθής και τίμιος,αλλά ηγέτης στενών αντιλήψεων. Ο Άνυτος είναι εκείνος ο οποίος υπεκίνησε την δίωξη του Σωκράτη Ο Άνυτος χρησιμοποίησε ως μηνυτή τον Μέλητο,έναν ποιητή δευτέρας κλάσεως.
Ο Σωκράτης εδιώχθη από τους δημοκρατικούς και για μία άλλη αιτία η οποία ήταν ο στενός δεσμός που διατηρούσε με τον Κριτία,ο οποίος ήταν μεταξύ των Τριάκοντα τυράννων ο πλέον αδιάλλακτος,που δεν συμφιλιωνόταν,δε συμβιβαζόταν,αρνιόταν τις ιδέες των δημοκρατικών Μία άλλη αιτία επίσης ήταν η στενή σχέση του με τον Αλκιβιάδη,ο οποίος με την πεισματώδη επιμονή στις παράλογες ιδέες του συνέβαλε στην κατάρρευση της Αθηναϊκής πολιτείας.
Καθώς φαίνεται, αν κρίνουμε αντικειμενικά τον Άνυτο και τους συνεργάτες του, δεν επεδίωκαν τη θανάτωση του Σωκράτη,αλλά μόνο την εξουδετέρωση του. με μία άλλη ποινή.
Η αθηναϊκή νομοθεσία για τις δίκες αυτής της κατηγορίας προέβλεπε, ότι ο κατηγορούμενος μετά την πρόταση της κατηγορούσης αρχής περί της επιβλητέας ποινής,είχε δικαίωμα να αντιπροτείνει μία επιεικέστερη ποινή,την οποίαν το δικαστήριο θα μπορούσε να αποδεχθεί,αν την εύρισκε λογική. Ο Σωκράτης όμως στην απολογία του απέκλεισε την επίδειξιν επιείκιας εκ μέρους του δικαστηρίου.
Οι πηγές για την Απολογία του Σωκράτη,είναι δύο. Τα " Απομνημονεύματα" του Ξενοφώντος και η " Απολογία" του Πλάτωνα, η οποία είναι μία θαυμάσια περιγραφή της δίκης και της απολογίας του,που τονίζει με κάποια δόση υπερβολής την προσωπικότητα του Σωκράτη,τον οποίο ο Πλάτων αγαπούσε και θαύμαζε.
Ο Σωκράτης συνεπής προς τις αρχές του δεν αμφισβήτησε ποτέ το δικαίωμα της πολιτείας να τον δικάσει και αυτό έγινε γνωστό,όταν αργότερα δεν δέχτηκε την πρόταση του Κρίτωνα, ο οποίος ήθελε την απόδραση του από την φυλακή,προφανώς με την σιωπηρή συγκατάθεση των αρχών. (Ο Κριτίας πήρε αυτή την απόφαση να προτείνει στον Σωκράτη την απόδραση,σκεπτόμενος τα μικρά παιδιά του και κυρίως το τρίτο παιδί του,που ήταν νήπιο,να μη μείνουν ορφανά).
Ο Σωκράτης υποστηρίζει στην απολογία του,ότι οι πολίτες οφείλουν απόλυτη υπακοή στους νόμους ανεξαρτήτως κυβερνήσεως.( Αυτό το "απόλυτη υπακοή" δεν είναι ποτέ εφικτό απολύτως γιατί κυβέυονται τα προσωπικά συμφέροντα,αυτά που ο Κρίτων εννοούσε.Να μην αφήσει τα παιδιά του ορφανά. Όμως ο Σωκράτης,φιλόσοφος ων και διδάσκαλος θέλοντας να μην παραβιάσει την ρήση...Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις...δεν .απεποιήθη την ποινή του θανάτου που τον καταδίκασαν).
Ο Σωκράτης εκρίθηκε ένοχος με πλειοψηφία 60 ψήφους.Το δικαστήριο, γράφει ο Πλάτωνας στην Απολογία, απετελείτο από 510 Αθηναίους,αυτό αποδεικνύει ότι οι 225 εψήφισαν υπέρ της αθωώσεως του. Όταν απηγγέλθη στον Σωκράτη η εις θάνατον καταδίκη και ρώτησαν ποία ελαφρότερη ποινή εισηγείτο,έλαβε επιθετικότερο ακόμη ύφος και είπε: "Βεβαίως θα προτείνω την ποινήν δια την οποίαν κρίνω τον εαυτόν μου άξιον. Ποίας λοιπόν σωματικής ή χρηματικής ποινής είμαι άξιος; Διότι...παρημέλησα όσα οι άλλοι θεωρούν σπουδαία,δηλαδή την απόκτηση χρημάτων και τα οικονομικά ζητήματα και της στρατηγίας και τας πολιτικάς αγορεύσεις...επειδή θεώρησα εμαυτόν χρηστότερον ώστε να μη καταφύγω εις τα μέσα αυτά δια να σωθώ...διότι αν κατέφευγα ουδεμίαν ευεργετικήν υπηρεσίαν θα προσέφερα και εις εμέ και εις την πόλιν,αλλ αντιθέτως ετράπην προς αυτήν την κατεύθυνσιν,πώς να παράσχω εις έκαστον εξ υμών την μεγίστην ευεργεσίαν,επιχειρών να σας πείσω όπως μη φροντίζετε δια τα υλικά σας συμφέροντα πριν φροντίσετε δια την ηθικήν και πνευματικήν βελτίωσιν σας,πώς να γίνετε όσο το δυνατόν άριστοι και σώφρονες. Ούτε δια τα υλικά συμφέροντα της πόλεως,πριν φροντίσετε δια την πνευματικήν και ηθικήν ανάπτυξιν της". Στη συνέχεια ο Σωκράτης ζήτησε να του εξασφαλίσουν την σίτιση του στο Πρυτανείο μέχρι να ζει.
Τελικά δέχτηκε να καταβάλλει πρόστιμο μίας μνας.
Οι φίλοι του τον παρακάλεσαν να ανεβάσει το ποσόν σε τριάντα μνας,περιπου 100 ευρώ σημερινά χρήματα. Το δικαστήριο ήταν έτοιμο να επιβάλλει την ποινή της εξορίας αλλά ο Σωκράτης δεν δέχτηκε και αυτή τη φορά.Έτσι όταν οι δικαστές συγκεντρώθηκαν για να ψηφίσουν δεύτερη φορά,οι ψήφοι για την καταδίκη του σε θάνατο ήταν περισσότεροι.
Ο Πλάτων στον "Φαίδωνα" δίνει μια δραματική περιγραφή των τελευταίων ημερών του Σωκράτη στην φυλακή. Σε όλη τη διάρκεια της φυλακίσεως του ο Σωκράτης ανέπτυσσε στους φίλους του τις θεωρίες του συζητώντας και χαριτολογώντας μαζί τους,με την συνηθισμένη του ευθυμία. Ο επικείμενος θάνατος του έθλιβε τους φίλους του,που ο Σωκράτης ως μελοθάνατος, ενθάρρυνε και παρηγορούσε.Όταν ήλθε η ώρα να πεθάνει ο δεσμοφύλακας με κλάματα έδωσε στο Σωκράτη τον κύλικα με το κώνειο .Ο Σωκράτης ξάπλωσε,κάλυψε το σώμα του με σινδόνι και λίγο πριν πεθάνει ξεσκέπασε το πρόσωπο του και είπε: "Ω! Κρίτων,εις τον Ασκληπιόν οφείλομεν ένα πετεινόν.Μην αμελήσετε να εκπληρώσετε την οφειλήν". ( Ο Ασκληπιός ήταν ο θεός της υγείας και την οφειλή εδιναν μετά θάνατον). Ο Πλάτων γράφει "Τοιούτον υπήρξε το τέλος του φίλου μας περί του οποίου δύναμαι αληθώς να είπω ότι εξ όλων των ανδρών της εποχής του,τους οποίους εγνώρισα,υπήρξε ο άριστος και ο πιο σοφός".
Αυτός ήταν ο φιλόσοφος Σωκράτης, ο πλέον αγαθός και καλός άνδρας του 5ου αιώνα προ Χριστού.
Ο θάνατος του σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής και την έναρξη μιας νέας εποχής, του πολιτισμού,του Δυτικού πολιτισμού. Έτσι ο Σωκράτης από τον δήμο Αλωπεκής,ο γιος του λιθοξόου Σωφρονίσκου και της μαίας Φαιναρέτης απέβη ο σημαντικότερος Έλληνας φιλόσοφος και η σημαντικότερη ελληνική φυσιογνωμία στους αιώνες προ Χριστού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου