Η οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη  στους Αρχαίους χρόνους

Στην  Μεσογειακή λεκάνη οι Αρχαίες κοινωνίες ανεπτύχθησαν από μιά μικρή κτηνοτροφική  ή γεωργική κοινότητα στην οποία απησχολούντο οι άνθρωποι και  με τις  απλές τέχνες που πλαισίωναν την γεωργία,η  καλλιέργεια,το αλώνισμα, η συλλογή και η αποθήκευση των γεωργικών προϊόντων.η συντήρηση  των ζώων και των γεωργικών εργαλείων για το όργωμα και άλλα.Η οικογένεια αποτελούσε τη βασική κοινωνική ομάδα της οποίας  την  κρατική διάρθρωση  αποτελούσε η Φυλή  η πατριαρχικώς κυβερνώμενη. Στη κοινωνία αυτή η άρχουσα τάξις η οποία κυριαρχούσε  απετελείτο από γαιοκτήμονες,πολεμιστές και ιερείς ήταν συντηρητική  με αριστοκρατικές  τοποθετήσεις,της οποίας οι  ηθικές αξίες απηχούσαν τις αρχές στις οποίες στηριζόταν η παραγωγή για τις ανάγκες μιας μικρής κοινωνίας της οποίας η σταθερότητα αποτελούσε ύψιστο αγαθό. Η ανάπτυξη της ναυτιλίας και το εμπόριο σαν συνέπεια όπως και η χρησιμοποίηση του χρήματος  στις  ανταλλαγές  οδήγησαν στην άνοδο της τάξεως των εμπόρων και στη δημιουργία των πόλεων ως κέντρων εμπορίου και παραγωγής. Οι αιχμάλωτοι από τους κατακτητικούς πολέμους χρησιμοποιήθηκαν ως δούλοι.Ο νέος αυτός εμπορικός πολιτισμός  έβλαπτε τις παραδοσιακές  αριστοκρατικές και τις γεωργικές αξίες. Οι μεταβολές αυτές, η νέα θέση πραγμάτων,αν θέλετε, προκάλεσαν αναταραχές.Η παλαιά τάξις  πραγμάτων αντέδρασε εναντίον των "καινών δαιμονίων", των νέων ιδεών. Επενέβησαν σοφοί άνδρες οι οποίοι προσπάθησαν να κατευνάσουν τον κοινωνικό αυτό σάλο,την αναταραχή με την κωδικοποίηση των νόμων και με το σχηματισμό ηθικών συστημάτων.Μέσα στο ευρύτερο αυτό πλαίσιο διαμορφώθηκαν  παρατηρήσεις οικονομικού περιεχομένου που όμως δεν αποτελούσαν τόσο επιστημονικό προσδιορισμό συμπεριφοράς όσο αποτελούσαν  γνωστοποίηση  ηθικών αρχών με αφορμή τις  συζητήσεις επί κυβερνητικών,θρησκευτικών ή κοινωνικών ζητημάτων. Από αυτές τις συνθήκες διετυπώθησαν  βασικά αποφθέγματα,όπως "ρίζα γαρ πάντων των κακών εστιν η φιλαργυρία".Προφανώς οι γνώμες αυτές  που διετυπώθηκαν δεν ήθελαν να καταγγείλουν τον πλούτο σε ποίμνια,σε αγέλες,σε αποθήκες σιτηρών και παντός είδους αγαθών αλλά ήθελαν να επισημάνουν τον κίνδυνο από την αποταμίευση  χρημάτων  Ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης που έζησαν στην ακμή των Αθηνών ήσαν υπέρμαχοι των παραδοσιακών αξιών του 4ου π.Χ.αιώνα.Απέδιδαν και οι δύο  αυτοί φιλόσοφοι  πρωταρχική σημασία στην γεωργία και θεωρούσαν σπουδαιότερη τη δράση πολιτικών και στρατιωτικών ανδρών από τις βιομηχανικές και εμπορικές δραστηριότητες Κατεδίκαζαν το χρηματικό κέρδος το προερχόμενο από το εμπόριο και  θεωρούσαν ότι θεμέλιο του κράτους αποτελεί η παραγωγή πραγματικού πλούτου προς κατανάλωση.Επιδοκίμαζαν την ειδίκευσιν στην απασχόληση με την έννοια ότι αυτή επέτρεπε στον κάθε ένα να επιτελεί την εργασία για την οποία ήταν κατάλληλος και έκριναν θετικά την ανταλλαγή των προϊόντων. Δεν πίστευαν όμως ότι απλοί εργάτες που εστερούντο μόρφωση και δεν είχαν αποκτήση επικοδομητική άσκηση από τη φοίτηση τους σε σχολή εδικαιούντο ψήφου. Ήταν αντίθετοι προς την πολυτελή ζωή και πίστευαν ότι οι καλοί πολίτες  είναι εκείνοι που έχουν τα αναγκαία είδη σε επάρκεια αλλά όχι και υπέρ το δέον σε μεγάλες ποσότητες. Ο Αριστοτέλης με αυτές τις αντιλήψεις του για το εμπόριο και το χρήμα ασκούσε σημαντική επιρροή   πολλούς αιώνες. Κατά τον Αριστοτέλη το εμπόριο ήταν αξιέπαινη απασχόληση  ως μέσον για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες των καταναλωτών  όχι όμως ως μέσον πλουτισμού.Ο Αριστοτέλης πίστευε ότι όταν το χρήμα δεν διετίθετο για την αγορά αναγκαίων ειδών αλλά αποταμιευόταν δεν ήταν  παραγωγικό..Ο Αριστοτέλης κατεδίκαζε το δανεισμό  με τόκο.Ο Αριστοτέλης δυσανασχετούσε  για τις μεγάλες διαφορές  και για την διαφθορά στον πλουτισμό.γιατί  έλεγε ότι αυτά φαίνονται να χαρακτηρίζουν ένα σύστημα βασιζόμενο στο χρήμα και στο εμπόριο. Η τοποθέτηση αυτή του Αριστοτέλη ταίριαζε με τις αριστοκρατικές και τις αγροτικές κοινωνίες και τους κώδικες συμπεριφοράς των και εκδηλώνεται περισσότερο,όταν οι κοινωνίες αυτές απειλούνται από τις δόλιες ενέργειες των εμπόρων και των τοκογλύφων. Οι αντιλήψεις των Ρωμαίων στα οικονομικα θέματα είχαν σαν πρότυπο τις αθηναϊκές σκέψεις και αποφάσεις. Το υπερπόντιο εμπόριο είχε σπουδαία σημασία στην οικονομία της Ρώμης.Οι πατρίκιοι θεωρούσαν τον έμπορο κατώτερο.Στην κλίμακα γοήτρου την ανώτατη θέση κατείχε ο πεπαιδευμένος γαιοκτήμονας,ο οποίος διεχειρίζετο τα κτήματα του  για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της κοινωνίας  σε τρόφιμα,σε είδη ενδύσεως  και στεγάσεως ενώ συγχρόνως διέθετε την αναγκαία ικανότητα να επιδοθεί στα δημόσια πράγματα,στις καλές τέχνες ή στη στρατιωτική ζωή. Μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας  επεκράτησαν οι ίδιες αντιλήψεις ως προς τα οικονομικά πράγματα